Sosyal Fobi
Sosyal fobi, kişinin başkaları tarafından olumsuz olarak değerlendirilme korkusudur. Bu rahatsızlığa sahip olan birçok insan, bunun kişiliklerinin sadece bir parçası olduğuna inanarak tedavi istemez.
İçindekiler
Sosyal Fobi Nedir?
Sosyal fobisi olan kişiler, olumsuz yargı, utanç veya reddedilme korkusu nedeniyle belirli sosyal durumlardan korkar veya bunlardan endişe duyarlar.
Bir sunum yaparken veya bir randevuya giderken olduğu gibi sosyal durumlarda bir miktar anksiyete olağan olsa da, sosyal fobi yoğun, iş veya kişisel hayatı etkileyen ve en az 6 ay süren kaygıyı ifade eder.
Sosyal fobisi olan kişiler, kızarma veya titreme gibi endişeli görünmekten veya başkalarının garip veya akılsız olduğunu düşünmesinden endişe duyabilir. Birçok kişinin kalp atışının hızlanması, hasta hissetmek veya terlemek gibi güçlü fiziksel belirtileri da vardır.
Sosyal fobiye sahip birey korkularının fazla olduğunu kabul eder ancak, bir anda gelen anksiyete ile kontrolden çıkmış hisseder. Sosyal fobi tetikleyicileri hastadan hastaya değişiklik göstermektedir ancak bazı genel özellikleri vardır:
- Tanıdık olmayan insanlarla tanışmak
- İşte veya okuldaki insanlarla konuşmak
- Sınıfta konuşmaya çağrılmak
- Bir mağazada bir kasiyerle konuşmak zorunda olmak
- Umumi tuvalet kullanmak
- Yemek yerken veya içerken görülmek
- Başkalarının önünde performans sergilemek zorunda olmak
Sosyal Fobi Nedenleri
Sosyal anksiyete bozukluğu, diğerlerinden daha yaygın bir psikolojik rahatsızlık durumudur. Belirtiler arasında belirli sosyal durumlara karşı yoğun bir alay etme korkusu ve sosyal durumlardan kaçınmak için güçlü bir istek yer alır.
Şiddetli olduğunda veya tedavi edilmediğinde, durum kişinin sosyal hayatını etkileyebilmektedir. Ancak etkili müdahale ile – konuşma terapileri, ilaçlar veya her ikisini de içerebilir – insanlar yaşam kalitelerini büyük ölçüde artırabilirler.
Sosyal fobi nedenleri karmaşıktır. Genetik faktöreler ve çevresel faktörlerin birleşiminden oluştukları düşünülmektedir. Sosyal fobi tipik olarak bir kişinin ergenlik döneminde veya gençlik yıllarında yaşamın erken dönemlerinde başlar, ancak her yaştan insanı etkileyebilir. Durum kadınlarda erkeklerden daha yaygındır .
Olası nedenler ve risk faktörleri şunları içerir:
- Genetik: Anksiyete bozuklukları ailelerden kaynaklı ortaya çıkabilir, bu nedenle hastalıkta genetik bir bileşenle karşılaşılabilir.
- Olumsuz yaşam olayları: Stresli veya travmatik olaylar – taciz, şiddet, sevilen birinin ölümü veya uzun süreli bir hastalık gibi – anksiyete bozukluğu riskini artırabilir. Özellikle zorbalık, aşağılama veya reddedilme de riski artırabilir.
- Ebeveynlik stilleri: Bazı araştırmalar aşırı korumacı ebeveynliğin bir çocuğun sosyal kaygı riskini artırabileceğini öne sürmektedir.
Sosyal Fobi Belirtileri
Sosyal fobi belirtileri insanlarda farklı semptomlarla kendisini göstermektedir. Söz konusu psikolojik temelli problemin gözlemlenebilen yaygın semptomları aşağıdaki gibidir:
- Sosyal ortamlarda kişi performansı ve başkaları tarafından yargılanmak konusunda endişelenmektedir.
- Yabancılarla tanışmak, konuşmaya başlamak, telefonda konuşmak, toplu taşıma araçlarını yakalamak veya mağaza çalışanlarıyla konuşmak gibi günlük aktivitelerden korkmak veya bunlardan kaçınmak gibi davranışlar sergilemektedir.
- Grup sohbetleri, şirkette yemek yeme ve partilere gitme gibi sosyal aktivitelerden kaçınmak veya çok endişelenmektedir.
- Kamuoyunda utanç verici olduğunu düşündüğü bir şeyi yapma konusunda endişelenmektedir.
- Yemek yemek, içmek veya yazmak gibi başkaları izlerken bir şeyler yapmakta zorlanmaktadır.
- Sosyal durumları tahmin ederken veya ortama girerken genellikle kişide mide bulantısı, sıcak, terleme, titreme veya kalp atışında çarpıntı gibi semptomlar görülür.
- Panik atak geçirebilir, şiddetli bir korku ve endişe duygusu vardır (genellikle sadece birkaç dakikadır).
Sosyal fobi sahibi olan bazı kişilerde depresyon, yaygın anksiyete bozukluğu veya vücut dismorfik bozukluk gibi başka akıl sağlığı sorunları da olabilir.
Sosyal Fobi Tanı Yöntemleri
Bir doktor, kişinin tıbbi geçmişi hakkında sorular sorabilir ve semptomlarının herhangi bir fiziksel nedenini ortadan kaldırmak için bir fizik muayene yapabilir. Daha sonra hastayı bir psikolojik sağlık uzmanına yönlendirebilirler.
Bir psikolojik sağlık uzmanı kişiye semptomlarını, ne zaman ortaya çıktıklarını, ne sıklıkta ortaya çıktıklarını ve ne zaman başladıklarını soracaktır. Klinisyenler, sosyal fobi de dâhil olmak üzere zihinsel sağlık koşullarını teşhis etmek için Ruhsal Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı kullanır. Söz konusu durum için tanı kriterleri şunları içerir.
- Başka kişilerin incelemesi gereken birden fazla sosyal olay hakkında sürekli bir endişeye sahip olmak (konuşma, gözlemlenmek, sosyal etkileşim veya başkalarının önünde performans sergilemek)
- Başkalarının olumsuz yargılayacağı şekilde davranma korkusu ya da reddedilme ya da kırılma (endişeli görünme ya da utanç verici bir şey yapma korkusu)
- Kaygı duygularına neden olabilecek durumlardan kaçınmak
- En az 6 ay veya daha uzun süre devam eden, önemli problemlere sebep olan veya bireyin iş / sosyal yaşamını veya diğer önemli yaşantısını bozan semptomlar yaşamak hastalığa işaret eder.
Sosyal Fobi Tedavi Yöntemleri
Anksiyeteden mustarip olan çoğu insan terapi, ilaç tedavisi ve psikoeğitim veya bunların bir kombinasyonu ile tedavi edildiğinde semptomlarından kurtulmaktadır. Bunlar, kişinin daha az endişeli ve korkulu hissetmesine ve sosyal durumları daha kolay yönetmesine yardımcı olabilir.
Psikoeğitim, kaygıyı daha iyi atlatmak veya daha iyi yönetmek için yararlı bir ilk adım olabilir. Yardımcı olabilecek bazı durumlar:
- Sosyal fobi durumunun nasıl geliştiğini anlamak,
- Kişinin şimdiye kadar tamamen kendisine saklamış olabileceği sorunlar da dahil olmak üzere başına gelenleri tanımlamanın yollarını bulması,
- Kaygını ile başa çıkmanın bazı yollarını öğrenmek,
- Kaygıyı ele almanın kişinin sosyal durumlarla daha fazla ilgilenmesine nasıl yardımcı olabileceğini öğrenmesi,
- Kişinin yalnız olmadığının farkına varması. Pek çok insan kaygı ve özellikle sosyal kaygı yaşar ve çoğu, daha sosyal olarak etkileşimde bulunmalarını sağlayarak daha iyi yönetmenin yollarını öğrenir.
Kaygıyı ve kaygılarıyla mücadele eden birine nasıl yardım edileceğini bilen eğitimli profesyonel destek seçenekleri bulunmaktadır. Bu kişiler sahip olunan üzücü düşünceler ve duygularla çalışmak için kişiye destek ve yardım sağlayabilir ve hayatında olumlu değişiklikler yapması için ona destek olabilirler. Bazı insanlar için, sosyal fobi durumunun neden geliştiğini anlamak yardımcı olabilir ve daha önceki olumsuz olayları anlamaya yardımcı olunabilir. Diğerleri için bu durum önemli veya yararlı değildir, bunun yerine anahtar düşünce, duyguları ve davranışı değerlendirmeye odaklanmaktır.
Büyük ölçüde yararsız düşünce ve inançlara meydan okumaya ve değiştirmeye odaklanan bir psikolojik terapi olan bilişsel-davranışçı terapinin (BDT) sosyal anksiyete bozukluğuyla iyi çalıştığı gözlemlenmiştir. Bazen düşüncenin çarpıtılabileceğini ve çarpık düşüncenin kişiyi harika hissettirmediğini anlamak önemli olabilir, bu yüzden durumlardan kaçınılırsa, bu da kişiyi sıkışmış hissetmeye neden olabilecek olumsuz bir döngü oluşturur. Terapinin çoğu deneyim hakkında konuşmayı içerirken, aynı zamanda değişime yönelik bazı adımlar atmayı da içerir. Değişiklik yapmak zor olabilir, ancak bu her zaman terapistle işbirliği içinde ve kişiye uygun bir hızda yapılır.
Sosyal fobi yaşanıyorsa sosyal beceriler veya girişkenlik teknikleri konusunda eğitimden de yararlanılabilir. Bunlar bir terapist veya danışman tarafından bireysel olarak veya bir grup içinde öğretilebilir.
Anksiyolitik (anksiyete azaltıcı) etkisi olan antidepresan ilaçların anksiyete semptomlarını iyileştirmede terapinin yanı sıra etkili olduğu gösterilmiştir. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri gibi ilaçlar anksiyete yönetim teknikleri ve psikolojik tedavi ile birlikte kullanılabilir. Bunlar, anksiyeteyi yönetmenin yanı sıra psikolojik tedavilerle meşgul olmaya yardımcı olmak için reçete edilebilir. İlaç seçimi, tercihe, önceki ilaçlara kişinin vereceği yanıta ve olası yan etkilerin değerlendirilmesine bağlı olacaktır.
Şizofreni, Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Tükenmişlik Sendromu, Uykusuzluk, Vajinismus
