Savant Sendromu
Savant sendromu taşıyan kişiler, ciddi zihinsel veya fiziksel engellere rağmen oldukça dikkat çekici ve bazen olağanüstü yeteneklere sahip kişilerdir. Durum doğuştan olabilir veya daha sonra çocuklukta veya hatta yetişkinlerde edinilebilir.
İçindekiler
Savant Sendromu Nedir?
Savant Sendromu, otistik bozukluklar da dahil olmak üzere çeşitli gelişimsel bozukluklara sahip kişilerin, genel sınırlamalarla belirgin bir şekilde uyumsuz zıtlık içinde duran şaşırtıcı zeka veya yetenek özelliklerine sahip olduğu nadir, ancak muhteşem bir durumdur.
Savant becerileri, otistik bozukluk dahil olmak üzere çeşitli gelişimsel engellerle, zihinsel gerilik, beyin hasarı, doğumdan önce veya doğumdan sonra ortaya çıkan hastalık gibi diğer durumlar ile birlikte oluşmaktadır. Olağanüstü beceriler her zaman özel bir türden olağanüstü anılarla bağlantılıdır.
Otistik bozukluğu olan her 10 kişiden yaklaşık biri bazı savant becerilerine sahiptir. Diğer gelişim yetersizliği, zeka geriliği veya beyin hasarı türlerinde, bu tür kişilerin % 1’inden daha azında savant becerileri ortaya çıkar.
Savant sendromlu kişilerin yaklaşık %75’inin otistik bozukluğa sahip olduğu ve diğer %25’inin başka bir gelişimsel engel, zeka geriliği, beyin hasarı veya hastalığı olduğu ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, tüm savantlar otistik değildir ve tüm otistik kişiler savant değildir.
Otistik savant sendromu, belirli bir alanda veya ilgi alanında olağanüstü yeteneklere sahip olsa da, bu durum genellikle günlük yaşamda onlara yardımcı olmayabilir. Örneğin, bir telefon rehberindeki her numarayı hatırlayabilmek, sürekli kullanılabilen bir beceri değildir.
Bu alandaki aşırı beceriye rağmen, otistik savant genellikle günlük yaşamla ilgili diğer alanlarda başarı gösteremez. Otizm, davranışsal sorunların yanı sıra iletişim ve sosyal becerilerde de önemli zorluklara yol açabilir. Tipik savant becerileri aşağıdaki alanlardadır:
- Matematik: Savant matematikte bir harika olabilir ve son derece karmaşık problemleri kalem ve kağıt olmadan hesaplama yeteneğine sahip olabilir.
- Sanat: Bir sahneyi doğrudan bellekten mükemmel bir hassasiyetle yeniden yaratma veya sanatsal şaheserler yaratma becerisine sahip olabilirler.
- Müzik: Savant, mükemmel perdeyle şarkı söyleyebilir, aşırı yetenekli bir şekilde enstrüman çalabilir veya müziği sadece bir kez duyarak kulaktan çalabilir, tanıyabilir.
- Takvim hesaplaması: Herhangi bir noktada veya zamanda ayın veya yılın gününü veya haftasını hesaplayabilirler.
- Mekânsal / mekanik beceriler: Bir yapboz bulmacasını yıldırım hızında bir araya getirme, golf toplarını her seferinde tam yerine vurma, bir haritayı son derece iyi okuma veya ölçüm yapmadan mesafe veya yüksekliği hesaplama becerilerine sahip olabilirler.
Olağanüstü hafıza genellikle savant sendromu durumuna eşlik eder. İlginç bir şekilde, otistik savant genellikle ortalamanın altında bir IQ’ya sahiptir, ancak bu her kişide böyle değildir. Otistik insanlar genellikle son derece zekidir ve belirli bir ilgi alanına yoğun bir şekilde odaklanma yeteneğine sahiptir.
Savant Sendromu Nedenleri
Otistik savantlar ile beynin sol tarafındaki yaralanma veya hasar arasında potansiyel bir bağlantı vardır. Bu hasarın genellikle rahimde veya hamilelik sırasında meydana geldiğine inanılmaktadır. Bu, beynin sağ tarafında olası bir problme neden olabilir. Beynin işleyişini gösteren görüntüleme testleri, sol yarıkürede daha yüksek beyin aktivitesini belirleyebilir ve bu da kişideki savant sendromunu gösterebilir. Ayrıca otizm, savant sendromu ve genetik arasında hala araştırılmakta olan potansiyel bir bağlantı olduğu düşünülmektedir.
Zeka testleri, gelişimsel taramalar, beceri testleri ve yetenek değerlendirmeleri, savant sendromunun semptomlarını gösterebilen belirli alanlardaki aşırı yetenekleri belirleyebilir. Bir çocuk belirli bir alanda istisnai olarak üstün yetenekli ise, bunu belirtmek için testler gerekli değildir.
Savant Sendromu Belirtileri
Otizmli kişi kendi başına ayrıntılara yoğun bir dikkat çekebilir, belirli bir beceriye veya ilgi alanına, tekrarlayan davranışlara ve aşırı organizasyona odaklanabilir. Bu, doğası gereği bu alanda ustalığa ve yüksek bir yetenek seviyesine neden olabilir. Ülke başkentlerini ezberlemek için saatler harcayan biri, örneğin bu ayrıntıları çok iyi hatırlayacaktır.
Bir veya daha fazla alanda olağanüstü beceri, kişinin mutlaka savant sendromu olduğu anlamına gelmez. Otistik savant, olağanüstü derecede çaba sarf etmek zorunda kalmadan, belirli bir alanda olağanüstü beceri veya uzmanlığa sahiptir. Becerilerini uygulamak için büyük olasılıkla saatler harcayacak olsalar da, bu onlara çok kolay ve fazla çaba sarf etmeden gelecektir.
Otistik savant, bir alanda istisnai olacaktır, ancak bu tek bir beceri veya alanla sınırlı olacaktır. Örneğin, otistik savant mükemmel perdeyle şarkı söyleyebilir, ancak isteklerini ve ihtiyaçlarını iletemeyebilir.
Otistik savantlar, yüksek düzeyde bir engellilikle mücadele edebilir ve günlük yaşamda işleyişi için yardıma ihtiyaç duyabilir. Becerilerini nasıl kullanacaklarını öğrenebilir ve sosyal olarak iletişim kurmanın ve etkileşim kurmanın yollarını bulmalarını geliştirebilirler.
ABA terapisi, mesleki terapi ve konuşma terapisi gibi otistik savantlaın tedavisi, bu hastalara dış dünyayla nasıl başa çıkacaklarını ve günlük yaşamın diğer alanlarında nasıl yöneteceklerini öğretirken, istisnai becerilerinden yararlanmanın yollarını belirleyebilir.
Savant Sendromu Tanı Yöntemleri
Savantlar genellikle yüksek işlevlidir. Bu nedenle, muhtemelen hiçbir zaman doğru bir otizm teşhisi alamazlar. Otistik savant için belirli bir test veya teşhis kriteri yoktur, ancak savant sendromu tespiti için yapılabilecek birkaç şey vardır. Otistik savant, bir alanda oldukça yetenekli olacak ve aynı zamanda bir tür gelişimsel yetersizlikle mücadele edecektir. Otizm için test kriterleri, önce nörogelişimsel bozukluğun teşhis edilmesine yardımcı olabilir.
Otizm bir çocukta 18 aydan 2 yaşına kadar teşhis edilebilir. 18 ila 24 aylıkken, gelişimsel tarama yoluyla çocuklar otizm açısından taranmalıdır. Herhangi bir risk faktörü veya otizm belirtisi varsa, tanı koymak için tıp ve ruh sağlığı uzmanlarından oluşan bir ekip tarafından daha kapsamlı bir gelişimsel değerlendirme yapılır.
Bir çocuk belirli bir alanda aşırı yeteneklere sahipse, savant sendromu mevcut olabilir.
Savant Sendromu Tedavi Yöntemleri
Savant Sendromu tek başına bir bozukluk veya hastalık değildir. Bunun yerine, olağanüstü becerilerin ve olağanüstü hafızanın, gelişimsel bir yetersizlikten, başka bir tür merkezi sinir sistemi hastalığı veya bozukluğundan kaynaklanan daha temel bir beyin fonksiyon bozukluğu göstermesi durumu olarak görülebilmektedir.
Bu nedenle savant sendromu için tedavi, örneğin Otizm veya Asperger hastalığı gibi daha temel merkezi sinir sistemi bozukluğuna yönelik tedavi ile aynı tedavidir. Veya başka bir CNS hasarı olan kişiler durumunda, örneğin, bu tür bir yaralanmadan kalan semptomların üstesinden gelmeye yönelik tedavi ve rehabilitasyon çabaları olacaktır.
Bununla birlikte, savantın gösterdiği özel beceriler ve yetenekler, daha temel gelişimsel bozukluk, yaralanma veya hastalıktan kaynaklanan engellerin üstesinden gelmeye veya azaltmaya yönelik genel tedavi ve rehabilitasyon çabalarında yararlı bir araç olarak kullanılabilir.
Çoğu durumda, bu olağanüstü yetenekler, savant sendromu sahibi kişiyi genel olarak daha fazla bağımsızlığa doğru ilerletmek yerine, gelişmiş iletişim kapasitesi, gelişmiş sosyal etkileşim ve hareketle günlük yaşam becerilerinde bile gelişmiş ustalıkla meşgul etmenin bir yolu olarak kullanılabilir.
Bu şekilde, savant becerileri normalleşmeye doğru bir kanal olarak hizmet edebilir. Yeteneği eğitmek ile sadece özel yetenek gelişmekle kalmaz, aynı zamanda dil becerilerinde, sosyalleşme becerilerinde ve günlük yaşam becerilerinde de artış olur. Bunların her biri, genel olarak kişinin dha bağımsız hareket edebilmesine yardımcı olmaktadır.
Sosyal Fobi, Şizofreni, Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Tükenmişlik Sendromu, Uykusuzluk
