Organ nakli genel anlamda kişiye gerekli olan organ ihtiyacının karşılanması şeklinde ifade edilen durumdur. Tıp alanındaki ifade şekli ise donör veya verici aracılığı ile çıkarılan organın yerine sağlam organın yerleştirilmesi şeklinde belirtilmektedir. Tüm dünyada uygulanan bir yöntem olması nedeniyle hasar görmüş veya hastalıklı organ yapısından kurtularak hayata dönme şansı bulan binlerce kişi olduğu bilinmektedir.
İçindekiler
Organ naklinde yaşanan en büyük avantaj ise donör ve alıcının aynı şehirde bulunmasıdır. Bu sayede yapılacak işlem süresi de kısalmış olmaktadır. Kişinin hayati tehlike yaşamasına neden olan bu durum gerekli organın temin edilmesi ile düzelebilmektedir. Kimi zaman canlı insan vücudundan alınmakta olan organlar genellikle kadavra olarak bilinen ölmüş insanlardan temin edilmektedir. Bu kapsamda başlatılan organ nakli uygulamaları oldukça büyük ölçüde işe yaramaktadır. Belirtilen durum ise kişinin ölmeden önce organ bağışı yapma kararı alması sonucunda uygulanmaktadır.
Organ nakli genel bakımdan tıp alanındaki en zorlu müdahale kapsamını doğurmaktadır. Çünkü donörden alınan organ alıcının vücuduna uymayabilir. Böyle bir durumda nakil reddi oluşacağı için aciliyet gerektiren bir durum ortaya çıktığı bilmektedir. Yeterli miktardan donör bulunamaz ise hastalıklı organ sahibi kişinin yaşamını yitirmesi söz konusudur. Bu yüzden çok önemli bir tıbbi uygulamadır.
Tıbbi araştırmalar sonucunda bugüne dek en sık yapılan organ nakli karaciğer ve böbrek olduğu bilinmektedir. Yapılan organ nakli uygulamalarında red oluşumunu asgari seviyeye indirme amaçlı serotipleme yapılmaktadır.
Aynı zamanda immünesüpresan ilaç kullandırılması gerekmektedir. Bu sayede nakil eşleşme anında yaşanabilecek bir olumsuzluğun ilk baştan önlendiği bilinmektedir.
Organ nakillerine yönelik iskelet ve kas sistemi yapısı da ele alına bir konudur. Gerek tendon gerek damar yapısı da incelenerek hastalar arasında nakil gerçekleştirme olasılığı da çoğaldığı bilinmektedir. Bununla birlikte sinir sistemi ve kalp kapakçığına yönelik uygulamalarında gerçekleştirildiği bilinmektedir.
Organ Nakli Nedir?
Organ nakli genel bakımdan hasta olan kişinin organının sağlıklı bir bireyin vücudundan alınarak kendisine nakledilmesi işlemi şeklinde bilinmektedir. Donör ve alıcı arasında uygulanan işlemlerin en iyi şekilde gerçekleştirilmesi bakımında uygunluğu kapsayan serotipleme yapılmaktadır. Aynı zamanda immünesüpresan ilaç kullandırılmaktadır.
Böylelikle nakil yapılacak kişinin bağışıklık sistemi ve vücut donanımı organa red vermeyecektir. Bu uygulama doğrultusunda yapılmakta olan en çok nakil işlemleri böbrek ve karaciğer olarak bilinmektedir. Bu uygulama canlı vericiden de olabildiği gibi vefat etmiş ya da ölmek üzere olan kişilerden de gerçekleştirilebilmektedir. Zor bir karar olmasından dolayı çok iyi düşünülerek karar verilip uygulanması gerekmektedir. Fiziksel açıdan zorluk yaşatması haricinde psikolojik açıdan da karmaşık bir süreç yaşandığı bilinmektedir.
Organ nakli genel bakımdan verici kişinin rızası doğrultusunda gerçekleştirilen bir işlem olarak bilinmektedir. Bu nedenle karmaşık süreci başlatan yapısının yanı sıra nakil uygulamalarında da kısmen zorluklar yaşandığı bilinmektedir.
Oluşan durum transplantasyon uygulamasını da ortaya çıkarmasından dolayı dikkatli uygulama sırası önemli bir konu olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte organ naklinin çeşitleri de bulunduğu bilinmektedir. Aynı kişinin hem verici hem de alıcı olma durumunda bir çeşit nakil işlemi olarak değerlendirilmektedir. Yapılan işleme tıp alanında otogreft denilmektedir.
Organ Nakli Çeşitleri
Organ nakli çeşitleri yapılacak duruma yönelik farklılık oluşturmaktadır. Kişinin kendi organları arasında nakil yapılma durumu da bulunmaktadır. Var olan bir hasarı önleme veya kişinin sağlık durumunu normale döndürme açısından gerekli görülen durumlar olduğu açığa çıkmaktadır. Genel bakımdan oldukça karmaşık bir konu olmasından dolayı organ nakli çeşitleri şu şekilde sıralanmaktadır.
- Otogreft: Kişinin hem alıcı, hem de verici olma durumu olarak bilinmektedir. Yapılan uygulama kişinin ihtiyacı haricinde bulunan dokulardan uygulandığı bilinmektedir.
- Allogreft ve allotransplantasyon: Genetik olarak aynı türden olan bireylerin arasında yapılan uygulama olarak bilinmektedir. İnsanlar arasında yapılan organ nakilleri Allogreft olarak bilinmektedir. Genetik farklılıktan veya bağışıklık sisteminin kabul etmemesi halinde de nakil reddi ortaya çıkmaktadır.
- İzogreft: Allogreft uygulamasının alt kümesi şeklinde nitelendirilen İzogreft hali genel bakımdan özdeşleşme halinde uygulanan yöntem olarak bilinmektedir. Kişiler arası tek yumurta ikizi şeklinde nitelendirilen durum bulunduğu ve bu yüzden herhangi bir aksilik yaşanmadığı bilinmektedir.
- Ksenograft ve Ksenetransplantasyon: Farklı iki türe ait olan organa yönelik uygulanan nakil işlemi olarak bilinmektedir. Bu duruma örnek olarak kalp kapakçığı uygulaması öne çıkmaktadır. Yapılan uygulamalarda en başarılı sonuç veren bir teknik olarak ta belirtilmektedir. Fakat tehlikeli olan kısmı hastalık taşıyan organın nakil yapılması halinde kişiye de bulaşma ihtimali bulunmasıdır. Bu nedenle dikkatli olunması ve detaylı inceleme yapılarak uygulanması gerekmektedir.
- Domino Nakiller: Çeşitli durumlara bağlı olarak zincirleme halde hastalık başlayan organ yapılarına yönelik yapılan nakil tekniği olarak değerlendirilmektedir. Domino nakil uygulamasında aynı anda birden fazla nakil gerçekleştirilmektedir. Bu uygulamaya örnek olarak yaşlı bir kişide yeterli halde bulunan bir organın, genç bir bireye nakledilmesi işlemi devamında yetersiz halde bulunan organın tekrardan yaşlı bireye nakledilmesi şeklinde uygulandığı belirtilmektedir.
- ABO Uyumsuz Nakiller: Uyumsuz olarak belirtilen nakil işlemleri genellikle yeni doğan bebekler için belirtilmiş bir durum olarak bilinmektedir. Ortalama 12 aylığın altında olan bebekler için uyumsuz organ nakilleri ortaya çıkmaktadır. Yetişkin bireylerde ise uyumsuzluğun giderilmesi bakımından A ve anti-B antikoru bulunması gerekmektedir. Böylelikle oluşan uyumsuzluğun giderileceği düşünülmektedir.
Organ nakli çeşitleri ve teknikleri yukarıdaki gibi belirtilmekte ve her biri de birbirinden zor bir şekilde yapılmaktadır. Bu yüzden iyi bir cerrah tarafından uygulanması gerekmektedir. Günümüzde organ bağışı veya organ nakli işlemlerine yönelik birçok olumsuz uygulama yapıldığı bilinmektedir.
Özellikle para karşılığı böbrek nakli yaptıran kişilerin uyumsuz ortam ve tıbbi açıdan hijyenik ortamda yapılmaması sonucu yaşamını yitirdiği bilinmektedir. Bu nedenle sadece hastane ortamında yapılması gereken bir uygulama olduğu bilinmektedir. Aksi halde zorlu bir süreç başlatmaktadır.
Organ Nakli İle Nakledilebilen Organ ve Dokular
Organ nakli ile nakil yapılabilen doku ve organ çeşitleri arasında en sık yapılan uygulama karaciğer ve böbrek organlarına yönelik işlemler olarak öne çıkmaktadır. Fakat normal şartlar altında yapılan organ ve doku nakilleri şu şekilde sıralanmaktadır.
- Kalp
- Akciğer
- Böbrek
- Karaciğer
- Pankreas
- Bağırsak
- Mide
- Testis
- Penis
Organ nakli ile yapılan organ çeşitleri yukarıdaki gibi sıralanmıştır. Yapılan uygulamaya yönelik uyumluluk kontrolü ile işlemler gerçekleştirilmektedir. Doku ve hücre sıvılarına yönelik yapılabilen nakiller ise şu şekilde sıralanmaktadır.
- El
- Kornea
- Deri nakli
- Kemik ilikleri
- Kalp kapakçığı
- Kan nakli
- Kan damarları
Organ nakli uygulamalarına yönelik yukarıda belirtilen hücre ve doku yapıları kimi zaman canlı vericiden alınırken kimi zamanda kadavra üzerinden temin edildiği bilinmektedir. Bu uygulamalara yönelik yapılacak her işlem cerrahın belirleyeceği bir durum olarak kabul edilmektedir. Aynı zamanda donör ile alıcı arasındaki uyumluluğun gözetilmesi çok önemli bir durumdur. Öncesinde yapılmayan serotipleme nedeniyle ortaya çıkan sonuç nakil reddi şeklinde tanımlanmaktadır. Böyle bir durum alıcı açısından zor bir süreç başlattığı gibi zaman problemi de oluşturmaktadır. Son olarak bu organ nakillerine sağlık durumu iyi olan ve yeterlilik seviyesine ulaşmış olan kişiler donör olabildiği ve organ nakli yapabildiği bilinmektedir.
Diyafram Bozuklukları, Gaz – Dışkı Tutamama (Anal İnkontinens), hemoroid (basur), İltihabi Bağırsak Hastalıkları (Crohn Hastalığı Ve Ülseratif Kolit), Kalın bağırsak kanseri
