Koma; İnsan vücudunda oluşan bazı nedenlerden dolayı trafik kazası, travma, çarpma gibi bazı nedenlerden dolayı hastanın bilincini kaybetmesi haline koma denir.
İçindekiler
Kişi koma halinde iken uzun süre kendine gelmeyebilir ve bilinci kapalı haldedir. Bazı komalar günlerce, haftalarca, aylarca ve hatta yıllarca koma halinde kalabilme durumları meydana gelebilir.
Koma haline gelen kişiye anında müdahale yapılmalı ve planlı bir şekilde tedaviye alınmalıdır. Fakat tedaviye başlanmadan önce hastanın hangi sebepten koma haline girdiği doğru tespit edilmesi gerekir. Komaya giren kişi çevresindeki hiçbir sese, ışığa ve verilen tepkilere cevap veremez halde ve bilinci kapalı olarak durur.
Koma Nedenleri Nelerdir?
Koma halinde kişiler tamamen bilinçleri kaybederek derin uyku haline girerler. Kişi koma halinde iken vücut fonksiyonları çalışmaya devam eder. Fakat koma halindeki kişi etrafındaki hiçbir şeye tepki veremez halde ve bilinci tamamen kapalıdır. Hiç kimse hiçbir sebep olmadan komaya girmez. Koma haline giren kişi pek çok nedenden dolayı koma haline girmiş olabilir. Koma haline girmiş kişinin neden komaya girdiğini tespit etmek tedavi sürecini kısaltacaktır.
Başlıca koma nedenleri aşağıdaki gibidir;
- Travma tik beyin yaralanmaları
- İnme yani Felç
- Tümörler
- Diyabet
- Oksijen Eksikliği
- Enfeksiyonlar
- Nöbetler
- Yüksek oranda alınan alkol ve uyuşturucu
Yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı kişi koma haline girebilir. Önemli olan kişinin neden koma haline girdiğinin çok kısa bir sütre içerisinde uygun tetkikler sayesinde tespit edebilmektir. En yaygın belirtiler arasında travmalar ve kaza esnasında meydana gelen ani çapmadan dolayı oluşan travma tik beyin yaralanmaları gelmektedir. Beyine oksijen gitmemesi de bu nedenler arasında yerini almaktadır. Beyin tümörleri çok tehlikeli olmakla birlikte kişinin aniden komaya girmesine ve hatta felç geçirmesine sebep olabilir.
Koma Belirtileri Nelerdir?
Bir kişinin komaya girip girmediğindi anlamak için bazı ilk yardım bilgilerini bilmesi gereklidir. Komaya giren kişiyi çok sarsmamak ve çok fazla hareket ettirmeden kontrol etmek gerekir. Koma haline giren kişide bazı belirtiler gözlenir.
Bu belirtiler arasında;
- Komaya giren kişi hiçbir şekilde hareket edemez
- Gözler kapalı haldedir. Gözlerini açamaz
- Gözüne ışık tutulsa dahi ışığa tepki veremez
- Refleks hareketleri dışında hiçbir vücut uzvunda tepki vermez. Acı duyamaz.
- Hasta tamamen sese, ışığa ve etrafına kapalı hale gelir. Bilinç kaybı yaşar.
Bu şekle gelen hastayı çok sarsmadan ambulans yardımı ile en yakın hastaneye götürmek gerekir. Neden koma haline girdiği konusunda olay sırasında yanında olan kişilerden bilgi almak koma nedenlerini açığa çıkaracağı için tedavi için çok önemli bir unsurdur. Koma halinin sebebi tespit edildiğinde hasta tedavisine hızlı bir şekilde başlanır.
Koma Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Koma halindeki kişi kendini anlatmayacağı için o kişiyi hastaneye getiren kişiler ve olayın meydana geldiği yerde olan kişinin iş arkadaşları veya çevresinin doktora aktaracağı bilgiler çok önemlidir. Kişi koma haline girmeden önce ne halde olduğunun bilinmesi tedavi için çok önemli bir noktadır. Koma halindeki kişinin geçirdiği hastalıklar, kullandığı ilaçları bilen kişilere ulaşmak kişinin daha çabuk bilincinin yerine gelmesinde çok önemli faktör oynar. Koma tanı yöntemleri ararımda;
- Fiziki kontrol: Buradaki en önemli kontrol olan fiziksel kontrol kişinin hareketlerini, reflekslerini ve ağrılı uyarılara verebileceği tepkileri anılmamıza sebep olur. Özellikle gözbebeğine tutulan ışığa hiç tepki vermiyor ise koma halinde olabilir. Bu arada tüm vücudunu inceleyerek morluk ve çapma meydana gelmiş mi incelenmelidir. Bunun dışında hastanın baş kısmı kontrol edilmelidir. Herhangi bir darbe olup olmadığına bakılması önemlidir. Bu arada doktor yüksek sese tepki verip vermediğini de kontrol etmelidir.
- Laboratuar tetkikleri ve testleri: Koma haline giren kişinin derhal tam kan sayımı yapılmalı, kanda herhangi bir madde olup olmadığı tespit edilmelidir. Özellikle alkol ve uyuşturucu yüzünden girilen komalarda çok önemli testlerdir. Bu durumda iken mutlaka glikoz, troid, böbrek ve karaciğer fonksiyonları gerekli laboratuar testleri yapılarak kontrol edilmelidir.
- Beyin taramaları: Uzmanlar beyin ile ilgili tüm taramaları yaparak, beyinde hasar olup olmadığını tespit ederler.
Bilgisayarlı Tomografi: Bilgisayarlı tomografi çekilerek beyinde herhangi bir tümör yâda çağma varsa çarpmadan kaynaklanan bir beyin kanaması olup olmadığını tespit etmek için çekilir. Felç varsa tespit edilir. - Manyetik Rezonans MR çekimi: Beyin kanaması, inme ve felç gibi durumları tespit etmek için kullanılır.
- EEG çekimi: EEG bilindiği üzere beyinde meydana gelen beyin dalgalarının elektriksel olarak alınıp kâğıda aktarılmasıdır. EEG ile elektriksel nöbetlerin koma sebebi olup olmadıkları tespit edilir.
- Glasgow Koma Skalası: Günümüz şartlarında en fazla tercih edilen koma tespit yöntemleri arasındadır. Glasgow roma skalası yöntemi 3 aşamadan oluşan bir yöntemdir;-Göz yanıtı 2-Sözel yanıt 3- Motor yanıt Bu testler kişinin bilinç düzeyini ölçümlemek için kullanılmıştır. Kişinin gözler, sözel yanıt ve motor yanıt durumları değerlendirmeye alınır. Kişi bu 3 parametre değerlendirilerek puanlanır. 15 belirleyici ve en yüksek puandır. 9-12 puan arası orta derece beyin hasarı, 8 puan ve altı ise ciddi derece beyin hasarı olarak değerlendirilir. Bu değerler doğrultusunda tedaviye başlanır.
Koma Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Koma tıbbi olarak değerlendirildiğinde en acil durumlardan biridir. Komaya giren kişinin tüm muayeneleri ve tetkikleri yapıldıktan sonra hepsi değerlendirilerek tedavi sürecine başlanır. Her komanın sebebi başak olabilir bu yüzden farklı tedavi yöntemleri uygulanır.
Kişinin neden komaya girdiği tespit edildikten sonra ne kadar süreceği bilinmeyen bir tedavi sürecime girilir. Çünkü koma halindeki kişinin tedaviye ne zaman cevap vereceği tam olarak bilinemez. Bazı hastalar bir iki hafta sonra düzelmeye başlarken, bazıları aylar hatta yıllar süren koma sürecine girebilirler. Özellikle beyin travmalarında uzun süren tedaviler uygulanır.
Doktorlar ilk önce koma halindeki hastanın solunum ve dolaşımını kontrol altına almaya çalışırlar. Kan nakli gerekiyor ise kan nakli işlemini yaparlar. Koma halinin neden oluğunu tespit eden uzmanlar o neden doğrultusunda gerekli tedavileri uygularlar. Örneğin beyin travmaları yüzünden komada ise buna göre ilaç tedavisi ve yan tedavileri yapılır.
Bazı beyin travmaları çok ağır hasar aldığında hiçbir zaman düzelmeyebilir ve kalıcı beyin hasarları da oluşabilmektedir. Bazı hastalarda koma halinde iken bitkisel hayata giren ve koma halinden çıkamayan kişilerde olabilmektedir. Fakat bunun yanında uzun yıllar komada kaldıktan sonra tekrar hayata dönen kişilerde bulunmaktadır.
Koma Pozisyonu Nedir?
Koma haline giren kişilerin belirli bir pozisyonda tutulması sağlanması gerekir. Koma pozisyonu solunumu ve bilinci kapanan kişilere uygulanan yarı yüzükoyun ve yan pozisyon olarak geçen hastanın rahat nefes almasını sağlayan bir yatış pozisyonudur. Koma halimde olan kişinin önce giysileri sıkıyorsa gevşetilir. Hastanın kolu baş hizasından omuzdan yukarı uzatılır. Diğer kolu göğsünün üzerine konulur. Karşı taraftaki bacağı dik açı yapacak şekilde kıvrılır. Omuz ve kalçasından tutularak bir hamlede çevrilir. Üstteki bacak kalça ve dizden bükülür öne doğru destek yapılması sağlanır. Alttaki bacakta dizden bükülerek arkaya destek yapılır ve 112 gelene kadar beklenir.