Kişilik Bozuklukları
Kişilik bozuklukları, kişinin duygu ve düşüncelerini normal olmaktan uzaklaştıran bozukluklardır. Birçok farklı kişilik bozukluğu türü vardır. Kişilik bozukluğu olan bazı insanlar içine kapanık, bazıları dramatik ve duygusal ve diğerleri tuhaf görünebilir. Ortak noktaları, semptomlarının yaşamın birçok farklı alanını etkileyecek kadar şiddetli olmasıdır.
İçindekiler
Kişilik Bozuklukları Nedir
Kişilik bozukluğu, işlevsiz, aşırı ve esnek olmayan uzun vadeli bir düşünme, davranış ve duygu kalıbı anlamına gelmektedir. Kişide sıkıntıya neden olur ve günlük yaşamda kişinin iş görmesini zorlaştırır. Kişilik bozukluğuna sahip insanlar, davranışlarını değiştirmekte veya farklı durumlara uyum sağlamakta zorlanmaktadırlar. Çalışmayı sürdürmede veya başkalarıyla olumlu ilişkiler kurmada sorun yaşayabilirler.
İnsanlar genellikle ergenlik döneminde kişilik bozuklukları erken belirtileri geliştirirler. Kişilik bozukluğu olan insanların kesin sayısı bilinmemektedir. Kişilik bozukluğu olan kişilerde, depresyon ve madde bağımlılığı gibi bir arada var olan akıl sağlığı durumları görülmesi yüksektir.
Kişilik bozukluklarını sınıflandırmanın farklı yolları vardır ve uzmanlar onları bir arada gruplandırmanın en iyi yolu konusunda genellikle fikir birliğine varmazlar. Genel olarak, kişilik bozukluklarının normal kişilik özellikleriyle birlikte bir spektrumda yattığını kabul ederler. Bu nedenle, bazı kişiler, tüm bozukluğa sahip olmadan bir kişilik bozukluğunun bazı özelliklerine sahip olabilir. Bazı insanlar birden fazla kişilik bozukluğunun özelliklerini de gösterebilir. Ana sınıflandırma sistemlerinden biri kişilik bozukluklarını 3 ana kümeye ayırır.
Küme A Kişilik Bozuklukları
A Küme kişilik bozuklukları olan kişiler genellikle ‘tuhaf’ düşüncelere veya davranışlara sahip olarak tanımlanır:
- Paranoid kişilik bozukluğu: Bu bozukluğa sahip kişiler şüphelidir ve başkalarına güvenmez. Başkalarının güdülerini zararlı olarak yorumlar ve düşmanca veya duygusal olarak kopuk olabilir.
- Şizoid kişilik bozukluğu: Bu bozukluk, kişinin sosyal ilişkilere ilgisiz kalmasına ve sosyal etkileşimlere duygusal olmayan bir tepki vermesine neden olur.
- Şizotipal kişilik bozukluğu: Bu, insanların tuhaf davranmasına, tuhaf giyinmesine, alışılmadık veya tuhaf düşünce ve inançlara sahip olmasına, sosyal ortamlarda rahatsızlık hissetmesine ve yakın ilişkiler kurmakta zorluk çekmesine neden olabilir.
Küme B Kişilik Bozuklukları
B Küme kişilik bozuklukları genel özellikleri arasında dengesiz duygular ve dramatik veya dürtüsel davranışlar bulunur:
- Antisosyal kişilik bozukluğu: Bu bozukluk, yalan söyleme ve hırsızlık, saldırganlık, şiddet veya yasa dışı davranış dahil olmak üzere pişmanlık eksikliği ile yasalara veya başkalarının haklarına aldırış etmemeye neden olabilir.
- Histrionik kişilik bozukluğu: Bu bozukluğa sahip kişiler oldukça duygusal ve dramatiktir. Aşırı dikkat ve onay ihtiyacı vardır ve görünüşlerine takıntılı olabilirler.
- Borderline kişilik bozukluğu: Temel özellikler arasında terk edilme korkusu, yoğun ve dengesiz ilişkiler, aşırı duygusal patlamalar, kasıtlı kendine zarar verme davranışı veya kırılgan bir benlik yer alır.
- Narsistik kişilik bozukluğu: Bu bozukluk, kişide kendini aşırı beğenme olarak görülmektedir. Diğer kişilerin hayranlığını ve ilgisini beklerler. Kişilerde empati eksikliği sıkça görülmektedir.
Küme C Kişilik Bozuklukları
C Küme kişilik bozuklukları genel özellikleri arasında endişeli ve korkulu düşünceler ve davranışlar bulunur:
- Kaçınan kişilik bozukluğu: Bu bozukluğa sahip kişiler sosyal etkileşimden kaçınırlar ve başkalarının olumsuz yargılarına aşırı derecede duyarlıdırlar. Çekingen ve yetersizlik duygularıyla sosyal olarak izole edilmiş olabilirler.
- Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu: Bu bozukluğa sahip insanlar, hayatın diğer yönlerinin üzerinde kurallar, düzen ve değer çalışmaları ile meşguldür. Mükemmeliyetçidirler ve kontrol altında olmaları gerekir.
- Bağımlı kişilik bozukluğu: Bu bozukluk, yalnız kalma korkusuna ve bakılma ihtiyacına, sevdiklerinden ayrılmada veya bağımsız kararlar vermede zorluğa neden olur. İnsanlar itaatkar olabilir ve hatta baskıcı veya kötü ilişkilere tahammül edebilmektedir.
Kişilik Bozuklukları Nedenleri
Kişilik bozuklukları nedenleri tam olarak anlaşılmamıştır. Genel olarak kişiliğin çocuklukta oluştuğunu, kişinin nasıl doğduğu ve erken çocukluktaki çevresi bu bozukluklara neden olabilmektedir. Kişilik bozuklukları için tek bir gen yoktur, birden fazla gen söz konusudur. Bir ebeveyn ile bebek arasında güvenli bir bağlanma sürecine veya bağlanmaya sahip olmak, bebeklerin kişiliklerinin gelişebileceği olumlu bir ortam sağlamaktadır.
Kişilik bozukluğu olan kişilerde (özellikle borderline kişilik bozuklukları gibi belirli tipler) çocuklukta istismar, travma veya ihmal oranları daha yüksektir.
Olumsuz erken yaşam deneyimleri ile genetik faktörler arasındaki karmaşık etkileşime bağlı olarak kişilerde kişilik bozukluklarının ortaya çıkabileceği düşünülmektedir.
Ebeveynler ve bebekler arasındaki bağlanmada kesintiler, ebeveyndeki zihinsel, fiziksel hastalık veya madde bağımlılığı, ebeveynler ile bebekler arasındaki uzun süre ayrılık nedeniyle kişilik bozuklukları olabilmektedir. Erken çocuklukta yeterli bakım vermemenin de kişilik gelişimi üzerinde olumsuz bir etkisi olabilmektedir.
Kişilik Bozuklukları Belirtiler
Kişilik bozukluğunun türüne bağlı olarak belirtileri değişiklik göstermektedir. Ancak kişilik bozukluklarının çoğu benzer belirtiler gösterir.
Kişilik bozuklukları belirtileri yaygın olarak şunları içerir:
- Garip veya düzensiz davranış
- Şüphe ve güvensizlik
- Risk almak
- Aşırı ruh hali değişimleri
- İlişkilerde zorluk
- Okulda veya işte sorunlar
- Anlık tatmin ihtiyacı
Birçok insan bu özelliklerden bazılarına sahiptir, ancak mutlaka bir kişilik bozukluğu tanısına sahip olmaları gerekmemektedir. Kişilik bozuklukları çocuklukta başlar ve düşünceler ve davranışlar yetişkinliğe kadar daha çok yerleşir.
Kişilik bozuklukları olan kişiler bir problemleri olduğunun farkında olmayabilir veya yardım istemekte zorlanabilmektedirler. Aile veya arkadaşları, kişilik bozukluğu olan bir kişiyle iletişim kurmakta oldukça zorlanabilir ve tedavi için genelde onlar başvuru yapmaktadır.
Kişilik Bozuklukları Tanı Yöntemleri
Uzman doktorlar, mevcut semptomlar ve son olayların yanı sıra geçmiş akıl sağlığı sorunları, aile geçmişi, ilişkiler, tıbbi geçmiş ve herhangi bir uyuşturucu veya alkol problemi hakkında hastaya ve yakın çevresine sorular soracaktır.
Doktor ayrıca tıbbi sorunları ekarte etmek için fiziksel muayene ya da kan testleri yapabilmektedir Daha ileri değerlendirme ya da tedavi için hastaların bir psikiyatriste veya psikoloğa başvurmaları gerekebilmektedir. Bir sağlık uzmanının kişiyi tanıması için zamana ihtiyacı olacağından kişilik bozukluğunun teşhisi biraz zaman alabilmektedir.
Kişilik Bozuklukları Tedavi Yöntemleri
Kişilik bozukluğu olan birinin bir doktora veya terapiste güvenmeyi öğrenmesi zor olabilmektedir. Bununla birlikte, bir sağlık hizmeti sağlayıcısı ile olumlu bir ilişki kurmak, iyileşme yolunda önemli bir adımdır. Tedavi, kişilik bozukluğunun türüne ve mevcut olabilecek diğer koşullara göre değişebilmektedir.
Kişilik bozuklukları tedavisi ve destek ile hastalığa sahip olan birçok kişi semptomlarını yönetmeyi öğrenebilmekte, olumlu ve sağlıklı ilişkiler geliştirebilir ve anlamlı bir yaşam yaratabilmektedir.
Psikoterapi
Psikoterapi, kişilik bozuklukları için en etkili uzun süreli tedavi seçeneğidir. Psikoterapi, bir psikolog, psikiyatrist veya psikoterapistin insanlara düşüncelerini, motivasyonlarını ve duygularını anlamalarına yardımcı olan uzman kişilerdir. Bu bilgiler, insanların semptomlarını yönetmelerine, tatmin edici ilişkiler geliştirmelerine ve olumlu davranış değişiklikleri yapmalarına yardımcı olabilmektedir.
Psikoterapi yöntemleri şunları içerir:
- Bilişsel davranış terapisi (CBT)
- Diyalektik davranış terapisi (DBT)
- Psikodinamik psikoterapi
- Psikoeğitim
Tıp Ve Kişilik Bozuklukları
Kişilik bozuklukları durumunu tedavi edecek özel bir ilaç yoktur. Bununla birlikte, antidepresan ilaçlar, anksiyete ve depresyon gibi ilişkili durumları tedavi etmek veya insanların semptomlarıyla baş etmelerine yardımcı olmak için kullanılabilmektedir.
Daha seyrek olarak, antipsikotikler veya duygu durum düzenleyicileri gibi diğer ilaç türleri reçete edilebilmektedir. Tıp, psikoterapi ile birlikte en etkili şekilde çalışmaktadır. Kişilik bozukluğuna sahip bireylere yardımcı olmaya çalışmaktadır.
Kronik Yorgunluk, Obsesif Kompulsif Bozukluk, Otizm Spektrum Bozukluğu, Savant Sendromu, Sosyal Fobi
